آنژیو گرافی، اجزاء و وسایل |
|
|
|
چهارشنبه, 14 تیر 1391 ساعت 06:22 |
تكنیك آنژیوگرافی معمولا در تصویربرداری و تشخیص بیماریهای رگهای خونی، كه در مغز و قلب ایجاد میشود،بهكار میرود. متداول ترین تكنیك آنژیوگرافی x-ray angiography است. در گذشته، آنژیوگرافی در تشخیص پاتولوژیك رگهای خونی بهكار میرفت، اما اكنون رادیولوژیستها و كاردیولوژیستها با استفاده ازx-ray angiography جراحیهای تهاجمی بسیار ظریفی را در سیستم گردش خونی، به خصوص شریانهای قلبی انجام میدهند. در سالهای اخیر،تكنیكهای تصویر برداری سیستم گردش خون MR,CT,ultrasound برای تشخیص بیماریها توسعه یافته و تهاجم كمتری نسبت به x-ray angiography دارند و تنها فرستادن یك كاتتر به داخل رگ ماده حاجب (contrast) تزریق میشود. آنژیوگرافی روندی است كه دقیقترین اطلاعات ممكن از عروق را تهیه و قبل از عمل در اختیار جراح قرار میدهد. بر پایه این اطلاعات، جراح میتواند برخی از بیماریها را بدون نیاز به عمل جراحی باز، درمان كند و در صورت نیاز به عمل باز، این اطلاعات، جراح را در انجام سریع و دقیق این امر یاری رسانده و بهترین شرایط ایمنی را برای بیمار فراهم میكند. امروزه آنژیوگرافی به منظور تشخیص، به صورت سرپائی انجام میگیرد. اساس و پایه برای x-ray angiography مشابه x-rayهای معمولی است.تنها تفاوت آنژیوگرافی با x-ray در این است كه اشعه X میرا شده توسط تشدیدكنندههای تصویر و نتایج تصویر با TV camera نمایش داده میشود. در سیستمهای آنژیوگرافی جدید، هر فریم از سیگنال TV آنالوگ به فریم دیجیتال تبدیل شده و در حافظه كامپیوتر ذخیره میشود. فیلمهای گرفته شده در سیستم آنژیوگرافی میتوانند به صورت real time باشند و همچنین میتوان این فیلمها را ذخیره كرد و بعدها مورد بررسی قرار داد. نیازهای اساسی در آنژیوگرافی - ارائه تصاویر پر كیفیت بر روی كلیشه رادیوگرافی - توانائی رادیوگرافی به صورت سریال روی فیلم حتی تحت زاویه - ارائه تصاویر به صورت (Real Time) با دقت بسیار بالا و امكان پردارزش تصویر پس از دریافت - تابش زاویه ای (Angled Projection) - ثبت آثار حیاتی و توانائی برنامه ریزی انژكتور اتوماتیك و سیستم كنترل ژنراتور اشعه ایكس با آثار حیاتی بیمار. - ژنراتور مناسب، توان مناسب، ثبات فاكتورهای رادیوگرافی، تشعشع كنترل شده و با كیفیت بالا - عدم نیاز به حركت دادن بیمار - توانائی عملكرد به عنوان یك تشخیص اورژانس - فضای مناسب برای كار پزشك و دستیاران در هنگام عبور كاتتر در عروق بیمار - اطمینان از عدم تابش غیر برنامه ریزی شده پرتو X - قابل استریل بودن دستگاه، لوازم و ... - ایمنی كامل در مقابل شوك الكتریكی - دوز كمتر اشعه - سهولت عمل با كاتتر قلبی (Cardiac Catheterization) بنابراین میتوان گفت اطلاعات مربوط به فرم، وضعیت و چگونگی، محل و نوع ضایعه، تشخیص را ممكن و اقدام بعدی را بلافاصله مشخص میكند. اگر چه سی تی اسكن(XCT) از تجهیزات اختصاصی قلب محسوب نمی شود، در بسیاری از موارد به عنوان تشخیص سریع اولیه به كار گرفته میشود، اما در مورد ضایعات بسیار كوچك، تشخیص قابل اعتمادی را تضمین نمی كند. در ضمن به علت زمان نسبتاً زیاد بین اسكن و بازسازی تصاویر نمی تواند در بررسی بیماریهای قلبی قابل استفاده باشد. MR اخیراً با كمك نرم افزارهای بسیار پیچیده توانسته است، جای خود را در این عرصه باز كند و امروزه MR Angiography گزینهای صحیح به عنوان جایگزین تلقی میشود.
محدودیتها در آنژیوگرافی: - محدودیت در دوز مواد حاجب - ریسك میكروبی شدن و نیز تولید ترومبوز در هنگام عبور كاتتر - ریسك بروز شوك - دوز نسبتاً بالای پرتو x هم برای بیمار و هم برای پزشك و پرسنل تقاضای نسبتاً بالا برای انجام این روش تشخیصی، پیوسته طراحان را بر آن داشته تا به یاری تكنولوژی بتوانند این محدودیتها را به حداقل رسانده و در برخی موارد ایمنی را به حداكثر میزان ممكن ارتقاء دهند. تجهیزات اصلی یك سیستم آنژیوگرافی سیستمهای آنژیوگرافی از تجهیزات متنوع و متعددی استفاده میكنند. برای آشنایی بیشتر با مشخصات اصلی و كلی این تجهیزات در زیر به طور خلاصه به این مشخصات پرداخته شده است. تخت آنژیوگرافی تخت آنژیوگرافی از اجزاء ثابت یك سیستم آنژیو محسوب میشود. از آنجا كه این وسیله حامل بیمار است، مستقیماً با ایمنی بیمار مرتبط بوده، بنابراین باید از درجه ایمنی و اطمینان بالایی برخوردار باشد. (highly safe & highly reliable) قابل استریل بودن اجزاء مختلف تخت، ضریب جذب بسیار پائین رویه تخت و عدم وجود هر گونه مانع فلزی بر سر راه تصویر نیمرخ، از خواص این نوع تختها است. دو طرح اصلی برای رویه این نوع تخت وجود دارد. یك نوع برای اهداف عمومی كه دارای حركت طولی با مانور زیاد برای كاربردهای مختلف (جنرال) و دیگری رویه بدون كلاف (flameless) كه با طراحی خاصی برای كاربردهای آنژیوگرافی عروق كرونر ساخته میشود. سی آرم (C-ARM stand) عقیده بسیاری از متخصصین این است، كه برای آزمایشات مربوط به عروق كرونر (coronary artery) و به طور كلی عروق قلبی باید نماهای مختلف زاویه ای در اختیار باشد. به همین دلیل نه تنها نماهای تمام رخ و نیمرخ بلكه نماهای مختلف از زوایای دیگر نیز برای ارتقاء كیفیت تشخیصی سیستمهای آنژیوگرافی امری مهم و اساسی محسوب میشود. سی آرمهایی كه مجهز به پایههای محكم شده بر روی زمین هستند چرخش همزمان و منطبق تیوب مولد اشعه و سیستم تصویری را ممكن ساخته و از این طریق نمایش نماها تحت هر زاویهایی را امكانپذیر میشود. نگه دارندههای سقفی (Ceiling Suspension) نگه دارندههای سقفی به دلیل اشغال نكردن فضای كف اتاق، فضایی بسیار راحت و بدون ایجاد مزاحمت را برای پرسنل حاضر در اتاق آنژیور فراهم میكنند. این نگه دارندهها میتوانند همراه با سی آرمهای مختلف و یا تیوب مولد اشعه بكار گرفته شوند. انژكتور اتوماتیك مواد حاجب كنترل سرعت (flow) و فشار تزریق مواد حاجب به همراه زمان صحیح تزریق امری بسیار دقیق و حایز اهمیت است. انژكتورهای اتوماتیك به راحتی گستره وسیعی از تنظیم فاكتورهای لازم را در اختیار قرار داده و همزمانی صحیح با ژنراتور مولد اشعه و تعویضكننده فیلم را برقرار میكند. این نوع انژكتورها تقریباً در تمامی سیستمهای آنژیوگرافی، CT و غیره به كار گرفته میشوند. تعویضكننده فیلم (Film Changer) برای آنژیوگرافی در كاربردهای مختلف، تعویضكننده فیلم از ابزار اصلی به حساب میآید. این ابزار بسیار سریع برای آنژیوگرافی سیستم گردش خون و تعویضكننده فیلم با سرعتهای متوسط و كم برای آنژیوگرافی عروق مغزی و اندام شكمی به كار میرود. در آنژیوگرافیهای دو جهتی وجود دو تعویضكننده فیلم یكی رو به بالا (برای نمای رخ) و دیگری با زاویه 90 درجه (نیمرخ) طوری قرار میگیرند كه بتوانند در هر دو حالت بصورت تركیبی كار كرده و طبق برنامهریزی مورد نیاز با هماهنگی با ژنراتور مولد اشعه و سایر ضمایم، فیلم رادیولوژی را در مقابل میدان تشعشع قرار دهند. تعویضكنندههای فیلم عموماً با كلیشه 35*35 كار میكنند و میتوانند فیلم را (بین 20 تا 30 برگ)، حداكثر با سرعت 3 تا 6 كلیشه در ثانیه در معرض تابش قرار دهند. برای جابجایی و تنظیم محل قرار گرفتن تعویضكننده فیلم (یك یا دو دستگاه توأم) پایه هایی طراحی شدهاند كه میتوانند به صورت افقی (نمای روبرو) و یا عمودی (لترال)، حركت كرده و با تخت آنژیو و میدان دید تابش هماهنگ شوند. اصول عملكرد در طول انجام آنژیوگرافی ممكن است به بیمار داروهای آرامش بخش جهت كاهش استرس به آنها داده شود. در اعمال آنژیوگرافی یك كاتتر پلاستیكی نازك به داخل یك رگ بزرگ سطحی (نظیر شریان فمورال، شریان براكیال، ورید جوگولر) وارد و به سمت ناحیة هدف هدایت میشود. سپس ماده حاجب ید دار به داخل رگ تزریق میشود. برای بیمارانی كه به مواد ید دار حساسیت دارند میتوان از گاز كربن دی اكسید (co2) استفاده كرد. در كاتترایزاسیون قلبی، كاتتر ماده حاجب را به داخل شریانهای كرونری یا قلب تزریق میكند. روشهای مختلف داخل كردن كاتتر، به نوع سیمهای راهنما یا كاتترها بستگی دارد. معمولاً یك سیم نازك از طریق شریان براكیال یا فمورال به سمت آئورت یا قلب فرستاده میشود. این سیم نقش یك راهنما را جهت داخل كردن كاتتر به داخل شریان بیمار را ایفا میكند. كاتتر و سیم راهنما میتوانند با هم یا كاتتر به تنهایی از طریق غلافی كه روی سیم راهنماست داخل شود.از آنجا كه ید، فوتون اشعه x را بیشتر از نواحی اطراف كه ید ندارند جذب می كند، رنگی شدن عروق بعد از تابش اشعه به بیمار بر روی فیلم یا ویدیو ضبط و یا به طور دیجیتالی ذخیره میشود. ژنراتور اشعة x، ولتاژ ورودی و جریان را تنظیم می كند تا شرایط لازم برای تولید اشعة x را مهیا كند. تولید كنندگان ژنراتورهای سه فاز / دوازده پالس یا فركانس بالا یا پتانسیل ثابت با توان 80 تا kw 100 را توصیه می كنند. ژنراتور اشعة X معمولاً به سیستم اتوماتیك (AEC) مجهز است كه پارامترهای اصلی را كنترل می كند كیلو ولت حداكثر (Kvp)، جریان (mA)، زمان تابش، توالی تابش ها حائز اهمیت است. به عنوان مثال در آنژیوگرافی قلبی، سینهگرافی با 60 تا 90 تصویر در ثانیه لازم است و ژنراتور اشعه X سرعت ثابت لازم را داشته باشد آنژیوگرافی عمومی معمولاً به تصاویر فلورسكوپی به میزان 6 تصویر در ثانیه نیاز دارد. عامل کنتراست در آنژیوگرافی رگهای خونی به طور نرمال در تصاویر رادیوگرافی دیده نمی¬شوند، وبه طور کافی با بافتهای اطرافشان کنتراست ندارند. برای افزایش کنتراست تصاویر، از عامل کنتراست استفاده می¬شود که مایعاتی چگال با عدد اتمی بالا، نظیر ید هستند. که به داخل رگهای خونی در طول آنژیوگرافی تزریق می¬شود. و به دلیل چگالی بالا و عدد اتمی بالای آنها، فوتون¬های اشعه X توسط عامل کنتراست بیشتر از خون و بافتها جذب می¬شوند. عامل کنتراست سبب ایجاد تصاویر رگهای خونی با کیفیت و جزئیات بالا می¬شود. انواع مختلفی از عوامل کنتراست برای تصویربرداری از نقاط مختلف استفاده می شود. به طور کلی ماده حاجب ماده ای است که عدد اتمی آن نسبت به ترکیبات بدن بالاتر است به همین دلیل جذب کننده اشعهX است. تجربه نشان می دهد که اگر ماده حاجب تا حد دمای بدن گرم شود، بهتر تحمل می شود. امروزه برای این كار بیشتر از مگلومین کمپوند استفاده می شود.
منبع : ماهنامه مهندسی پزشکی
|